Güneş Sistemi Gezegenlerinin Özellikleri

 

Güneş sistemi merkezinde yıldız olarak güneş ve çevresinde dönen gök cisimlerinden oluşur.Gezegenler , asteroitler , kuyruklu yıldızlar ve uydular güneş çevresinde dönen gök cisimleridir.Güneş Samanyolu galaksisi içinde hareket ederken gezegenler de onunla birlikte uzayda dönerek hareket ederler.Güneş kütle çekim kuvvetiyle bütün gezegenleri kendine doğru çeker. Bu çekim kuvvetinden dolayı gezegenler güneşin çevresinde belirli bir yörüngede hareket ederler.Gezegenler güneş çevresinde saat ibresinin teri yönünde hareket ederler.Gezegenler güneş etrafında elips şeklinde bir yol izler bu yola YÖRÜNGE denir .Elipsin iki tane odağı bulunduğundan güneş bu odaklardan birinde bulunduğundan güneş elipsin tam orta yerinde bulunmaz.Gezegenler sönmüş katılaşmış çevresine ısı ve ışık saçamayan ancak güneşten aldıkları ışığı yansıtabilen gök cisimleridir .Günümüzde bilinen 9 gezegen vardır .Gezegenlerin güneşten dışa doğru sıralanışı ;

Merkür – Venüs – Dünya – Mars – Jüpiter – Satrün – Uranüs – Neptün dur .

Güneşe en yakın gezegen Merkür , en uzak gezegen Plüton dur .Gezegenler hem kendi ekseni etrafında hem de güneş etrafında dönerlerken Samanyolu galaksisinin etrafında da dönmüş olurlar .Gezegenlerin güneş etrafındaki dönüş hızları farklıdır .Güneşe yakın olan gezegenlerin dönüş hızı büyük uzak olanların dönüş hızları küçüktür .İç gezegenler ( sıcak gezegenler ) dünya ile güneş arsında kalan Merkür ve Venüs gezegenleridir .Dış gezegenler ( soğuk gezegenler ) dünyamızdan sonra gelen mars , Jüpiter , Satrün , Uranüs ,Neptün gezegenleridir.

 MERKÜR

Güneşe en yakın gezegendir.( güneşe uzaklığı 58 milyon km )

Güneş batarken yada doğarken görülebilir.

Güneş çevresinde dönme hızı en fazla olan gezegendir ( 88 günde dönüşünü tamamlar )

Kendi çevresindeki dönüşünü 59 günde tamamlar

Merkür’e gönderilen Mariner 10 adlı uzay sondası Merkür ün katı halde atmosferi ve suyu olmayan ölü bir gezegen olduğu yüzeyinin kraterle kaplı olduğu ve uydusunun olmadığını tespit etmiştir .

 VENÜS

Venüs e Zühre de denir . Güneşe ikinci yakın gezegendir.

Güneşe ortalama uzaklığı 108 milyon km dir .

Güneş doğmadan hemen önce yada battıktan hemen sonra görülebilir.

Venüs e akşam yıldızı , çoban yıldızı veya sabah yıldızı da denir .

Kendi ekseni etrafındaki dönüşü yavaştır 243 günde tamamlar.

Güneş çevresindeki dönüşünü 224 günde tamamlar .

Venüs katı halde bir gezegendir.

Yüzeyinde kalın bir atmosferi olduğu için güneşten gelen ışınların büyük bir kısmını uzaya geri yansıtır.bu yüzden Venüs parlak bir gezegen olarak görülür .

Venüs ün atmosferi kalın olduğundan ısının dışarı çıkması önlendiğinden Venüs Merkür den daha sıcak bir gezegendir .yüzey sıcaklığı 400 ⁰C dir.

Venüs diğer gezegenlerin tersine DOĞU dan – BATI ya doğru döner.

 DÜNYA

Üzerinde canlıların yaşadığı tek gezegendir.

Güneşe ortalama 149,6 milyon km uzaklıktadır

Dünyanın çevresinde kalın bir atmosfer tabakası vardır. Yapısında solunuma uygun gazlar bulunur ( % 78 azot % 21 oksijen % 1 diğer gazlar bulunur )

Dünya yüzeyi suyun sıvı halde bulunabileceği sıcaklıktadır.

Dünyanın ekseni yörünge düzlemine doğru 23⁰ 27^ı ( 23 derece 27 dakika ) eğiktir.

Dünyanın ekseniyle yörünge düzlemi arasında 66⁰ 33^ı ( 66 derece 33 dakika )’lık açı vardır

Bu eğiklikten dolayı dünyanın her yeri aynı miktarda ısı almaz gece ve gündüz süreleri sürekli değişerek mevsimlerin oluşmasına sebep olur.

Dünyanın kuzey yarım küresi kış aylarını yaşarken güney yarım küresi yaz aylarını yaşar.

21 mart ve 23 eylül tarihlerinde dünyanın iki yarım küresinde de gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur.

Kuzey yarım kürede 21 haziran günü en uzun gündüz ve en kısa gece,

21 Aralıkta ise en uzun gece ve en kısa gündüz yaşanır.

Güney yarımkürede ise bunun tam tersidir.

 AY

Dünya’nın uydusu ve ona en yakın gezegendir.

Dünya’ya yaklaşık 376 bin km uzaklıkta bir yörüngede dolanır.

Dünya çevresindeki dönüş süresi yaklaşık 29,5 gündür.

Ay’ın kendi etrafındaki dönüş süresi ile Dünya etrafındaki dönüş süresi hemen hemen aynıdır.Bu yüzden Dünyadan bakılınca Ay’ın hep aynı yüzü görülür.

Ay’ın yüzeyi kraterlerle kaplıdır.

Ay ısı ve ışık yaymaz. Güneşten aldığı ışığı yansıtır. Bu yüzden ışığı parlaktır.

Dünya etrafında elips bir yörüngede döndüğünden Dünya’ya bazen yaklaşır bazen uzaklaşır

Ayda gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı 300 ⁰C dir .

Ayda atmosfer yoktur. Bu yüzden;

- İklim olayları (yağmur,kar ,rüzgar gibi) görülmez

- Akarsular, rüzgarlar, dalgalar, buzullar gibi dış kuvvetlerin etkisi yoktur

- Günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır

- Göktaşları fazla düştüğünden kraterler fazladır.

- Isı ,ışık ve ses yayılmaz

- Canlı yaşayamaz

Ay’ın Dünya’ya yansıttığı ışık miktarı değiştiği için, görünüşü hep aynı değildir. Bu yüzden her gece Ay’ın farklı bir kısmı bize daha parlak görünür. Buna AY’IN EVRELERİ denir. Ay’ın 4 evresi vardır.

1-Yeni ay = ayın ışık alamayıp tamamen karanlık göründüğü evredir.

2-İlk dördün = ayın sağ tarafının aydınlık sol tarafının karanlık olduğu evredir.

3-Dolunay = ayın tamamen aydınlık olarak görüldüğü evredir .

4-Son dördün = ayın sol tarafının aydınlık sağ tarafının karanlık olduğu evredir.

Hilal evresi = ayın hilal şeklinde aydınlık olarak görüldüğü evredir .

G E L - G İ T OLAYI

Dünya ve ay arasında büyük bir çekim kuvvet vardır.

Dünyanın ay’a uyguladığı bu çekim kuvveti ay’ın dünya çevresinde belli bir yörüngede hareket etmesini sağlar .

Ay da dünyaya çekim kuvveti uygular.

Ay’ın çekim kuvveti dünyanın çekim kuvvetinin 6 da 1 dir.

Ayın çekim kuvveti sonucu dünya üzerindeki sular kabarır ve alçalır buna

gel-git (med – cezir ) olayı denir .

Okyanus ve denizlerdeki suların kabarmasına GEL çekilmesine GİT adı verilir .

Güneş ve ay aynı hizaya geldiğinde suların kabarması en üst seviyede olur .

 MARS

Güneş sistemindeki 4. gezegendedir .

Büyüklüğü dünyanın yarısı kadardır.

Güneşe uzaklığı 227 milyon km dir.

Mars katı bir gezegendir .

Yüzey sıcaklığı ortalama -28 ⁰C .

Mars , parlak , kırmızımsı bir yıldızdır.

Marsın güneş çevresindeki bir dönüşü 687 gün sürer.

Mars’ın üzerinde çoğunluğu karbondioksitten ( CO₂ ) oluşan atmosferi vardır.

Mars’ın yüzeyinde yanardağlar,boş düzlükler ve kraterler bulunur.

Mars’ın Deimos ve phobos isimli iki uydusu vardır.

 JÜPİTER

Güneş sistemindeki 5. gezegendir.

Güneş sisteminin en büyük gezegenidir.

Dünyamızın 11 katı büyüklüğünde dir.

Güneşe ortalama uzaklığı 778 milyon km dir.

Güneş çevresindeki dönüşünü 12 yılda tamamlar.

Kendi çevresindeki dönüşünü yaklaşık 10 saat de tamamlar

Küçük katı bir çekirdeği vardır geri kalan kısmı sıvı hidrojenden oluşur.

Çoğunluğu hidrojen ve helyumdan oluşan atmosferi vardır.

Jüpiter’in 16 uydusu vardır

En büyük uydusu Ganymede (güneş sisteminin en büyük uydusudur )

Callisto adlı uydusu yüzey şekilleri olarak aya’ a benzer.

 SATÜRN

Güneş sisteminin 6. gezegenidir .

Güneş sisteminin ikinci büyük gezegenidir.

Güneşe ortalama 1 milyar 427 milyon km uzaklıktadır.

Dünyamızdan yaklaşık 10 kat büyüktür.

Güneş çevresindeki dönüşünü 29.5 yılda tamamlar.

Kendi çevresindeki dönüşünü yaklaşık 10,5 saat’te tamamlar.

Satürn gazlardan oluşmuş bir gezegendir .

Satürn etrafında renkli halkalar bulunur. ( halkalı gezegen )

Satürn’ ün 18 uydusu vardır .

 URANÜS

Güneş sisteminin 7. gezegenidir .

Güneşe ortalama 2 milyar 900 milyon km uzaklıktadır .

Dünyadan yaklaşık 4 kat daha büyüktür.

Güneş çevresindeki bir dönüşünü 84 yılda tamamlar

Kendi çevresindeki dönüşünü yaklaşık 11 saat te tamamlar .

Küçük bir çekirdeği ve kalın bir atmosferi vardır

Uranüs’ün 15 uydusu vardır

Güneşe dönük yüzünde sıcaklık ortalama - 151 ⁰C dir.

 NEPTÜN

Güneş sisteminin 8. gezegenidir .

Güneşe ortalama 4 milyar 500 milyon km uzaklıktadır .

Dünyamızdan yaklaşık 4 kat büyüklüktedir .

Güneş çevresindeki dönüşünü 165 yılda tamamlar.

Kendi çevresindeki dönüşünü yaklaşık 15 saat te tamamlar.

Neptün’ ün 2 uydusu vardır.

Güneşe dönük yüzünde sıcaklık ortalama - 173 ⁰C dir .